KORZENIE CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ - ETRURIA
Kultura etruska stanowi wstęp do kultury rzymskiej. Jest od niej starsza i ma własne oblicze. Zanim Rzymianie podbili Półwysep Apeniński, był on zasiedlony przez wiele grup o odrębnej tradycji. Pod koniec pierwszego tysiąclecia p.n.e. plemiona Latynów zapanowały nad całym półwyspem, by z Rzymu uczynić sławne imperium. Lecz zanim to się stało, rozwinęła się we Włoszech kultura Etrusków, ludu tajemniczego, mieszkającego na terytorium środkowych Włoch, dokładnie na dzisiejszym terenie Toskanii i w północnym Lacjum, między rzeką Arno i Tybrem. Grecy nazywali Etrusków Tyrrhenoi – dlatego morze leżące koło krainy Etrurii zostało nazwane ich imieniem - Morzem Tyreńskim. Natomiast Latyni kraine Etrusków nazwali Etrurią lub Tuscia, od czego pochodzi włoska Toscana czyli Toskania, która wraz z nazwą przejęła ich dalekie dziedzictwo. Nad pochodzeniem Etrusków zastanawiano się już w starożytności. Według greckiego historyka Herodota lud ten przybył do Italii morzem z Lidii (obecnie Turcji) w Azji Mniejszej, lecz nauka nie rozwiązała dotąd zagadki ich pochodzenia. Etruskowie byli uzdolnieni i wojowniczy, posiadali silną flotę, co czyniło z nich konkurentów Greków i Kartagińczyków. Podobnie jak Grecy nie wytworzyli wspólnej organizacji państwowej. Imperium Etrusków stanowił związek 12 miast, obejmując swym zasięgiem morze Tyreńskie i Adriatyckie, które wzięło swą nazwę od kolonii Etruskiej - Adrii. Nad miastami panowali królowie, na których miejsce pojawili się później dygnitarze zmieniający się co rok, a ustrój z monarchii zmienił się w republikę arystokratyczną. Ludność składała się z rodów panujących i z prostego ludu- przeważnie ogromnej rzeszy niewolników. Dziełem Etruskich królów było otoczenie Rzymu murami obronnymi, a także wybudowanie pierwszej świątyni na Kapitolu. Duży wpływ na kulturę Etruską miała Grecja. Wiele greckich waz spotyka się w grobach etruskich, bogato urządzonych i wyposażonych. Etruskowie silnie wierzyli w życie pozagrobowe. Był w tym niewątpliwie wpływ religii egipskiej. Etruskowie wyróżniali się religijnością. Oddawali hołd bogom, których zamiary rozpoznawali wróżbici badający niektóre zjawiska przyrodnicze, takie jak śpiew czy lot ptaków. Wróżbici byli kapłanami, trudniącymi się również „czytaniem" z wnętrzności zwierząt ofiarnych, najczęściej z wątroby. Kapłanów wróżących z wątroby nazywano haruspikami. Etruskowie z czasem ulegli romanizacji, lecz ich sztuka wróżbiarska przetrwała do schyłku starożytności. Kiedy w 408 r. Wizygoci wtargnęli do Rzymu, współczesnej ludności mogło się wydawać, iż nastąpił koniec cywilizowanego świata. Chociaż Rzym nie miał już tak wielkiego znaczenia jak kiedyś, jednak nadal był symbolem państwowości. Aby ocalić miasto poproszono o pomoc haruspików z Narnii, którzy twierdzili, że mogą sprowadzić burzę z piorunami odpędzającą barbarzyńców. W źródłach historycznych pogański historyk Zosimos pisze o tym tak: „papież Innocenty przedkładał ocalenie miasta nad własną wiarę i po cichu zezwolił odprawiać znane im ceremonie. Oni stwierdzili jednak, że to nie pomoże państwu, jeśli nie będzie odbywało się publicznie, senat nie wstąpi na Kapitol i tam, na placach miasta nie wypełni tego, co należy". Na tak otwarty powrót do pogańskich wierzeń w przeważnie już chrześcijańskim Rzymie nikt się nie ośmielił i kapłanów odprawiono. Może dlatego Wieczne Miasto zostało zdobyte przez barbarzyńców... 
Religijne wierzenia Etrusków widoczne są w pozostałościach architektonicznych znalezionych w nekropoliach. Najsłynniejsze wśród zabytków etruskich to wykute w tufie nekropole Toskanii. Jednak w architekturze pogrzebowej przeważają groby wykopane pod ziemią. W VII wieku p.n.e., w zamożnym społeczeństwie etruskim rozpoczęła się tradycja wznoszenia monumentalnych grobowców podziemnych z nasypami ziemnymi zwanych tumulusami. Wnętrza komór grobowych nawiązywały do wnętrza domów. Zmarłych układano na wykutych w skale łożach. W komorach grobowych znajdowały się również kolumny i stropy, oraz wyrzeźbione sprzęty, tarcze, broń i przedmioty domowego użytku. W północnej części Etrurii, w niższych warstwach społecznych występowała kremacja zmarłych. Prochy umieszczano w glinianych naczyniach składanych w grobach ziemnych. Z biegiem czasu pokrywa urny otrzymała wygląd ludzkiej głowy z wymodelowanymi włosami i rysami twarzy pozbawionymi cech portretowych, niekiedy również bez zróżnicowania pomiędzy kobietą a mężczyzną. W bogatszych pochówkach uszy pokrywy - głowy ozdabiano kolczykami. Zabieg ten pozwalał nadać urnie ludzki wygląd, który ciało tracito podczas kremacji. Z etruskich grobowców pochodzi też wspaniała biżuteria. W Etrurii złotnictwo było gałęzią rzemiosła rozwiniętą na mistrzowskim poziomie. Przyczyniły się do tego wpływy i kontakty z ośrodkami fenickimi oraz wschodnim rejonem obszaru śródziemnomorskiego. Z niezrabowanych grobów pochodzą znakomite przykłady różnego rodzaju biżuterii, w tym bransolety taśmowe dekorowane techniką granulacji i filigranu. Technika filigranu polega na zdobieniu lub wykonywaniu całego przedmiotu z cienkich złotych drucików ułożonych w ażurową siatkę. Technika ta łączona jest często z granulacją - zdobieniem biżuterii drobnymi kuleczkami złota lub srebra. Granulację znano już na Bliskim Wschodzie w III tysiącleciu p.n.e. Etruskowie, oprócz złotnictwa, specjalizowali się w budowaniu światyń, mostów i miast, wywierając ogromny wpływ na rozwój cywilizacji Rzymu, a królowie pochodzenia etruskiego - Tarkwiniusze - rządzili Rzymem do VI w. p.n.e. Dziełem Etrusków było wybudowanie systemu kanałów do odprowadzania wód opadowych. Etruskowie osuszyli błotnista nizinę między Palatynem i Kapitolem, zamieniając ją w Forum - centrum życia politycznego i handlowego. System kanałów wybudowanych przez Etrusków do dzisiaj stanowi część systemu kanalizacyjnego Rzymu. Etruskom Rzymianie zawdzięczają symbole władzy państwowej, cały szereg budowli w Rzymie, sztukę wróżenia, teatr, instrumenty muzyczne, trąbkę wojskową i kotwicę. Dodatkowo Etruskowie rozpowszechnili pismo w środkowej i północnej Italii. Lecz mimo tak wielu zasług dla cywilizacji, kultura etruska niestety upadła pod naciskiem Rzymu. Dziś o zasługach Etrusków świadczą eksponaty zgromadzone w muzeach. Dlatego warto udać się do Muzeum Niepołomickiego gdzie na wystawie Antyk okiem kolekcjonera znajdziemy elementy sztuki Etruskiej takie jak: złota bransoleta czy pokrywa urny grobowej kobiety z alabastru.
KORZENIE CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ - ANTYK
W literaturze znajdujemy dwa określenia epoki która poprzedzała kulturę średniowiecza. Są to terminy: antyk (od łac. słowa antiquus – dawny) i starożytność. W przeszłości antyk oznaczał historię i kulturę krajów basenu Morza Śródziemnego, a w szczególności Grecji i Rzymu. Starożytność rozumiano natomiast jako pojęcie szersze, obejmujące swym zasięgiem także pozostałe kręgi kulturowe, takie jak cywilizacje Sumerów, Egiptu czy świat, o którym mówią księgi Starego Testamentu. Dzisiaj podziały te już nie obowiązują, zaś terminy antyk i starożytność są równoprawne i można je stosować zamiennie. Starożytność jako epoka historyczna narodziła się w IV tysiącleciu p.n.e. wraz z wynalezieniem pisma. Trwała aż do 476 roku, w którym abdykował ostatni rzymski cesarz, co oznaczało upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Jest to data symboliczna i ma charakter umowny. Okres, który nastąpił po tej dacie i trwał do XV wieku, historycy nazwali średniowieczem. W średniowieczu dziedzictwo antyczne nie poszło całkiem w zapomnienie. Dzieła starożytnych pisarzy były pracowicie przepisywane przez mnichów do klasztornych ksiąg, a i w sztuce zdarzały się nawiązania do świata form starożytnych. Jednak prawdziwy zwrot ku kulturze antycznej nastąpił w epoce renesansu. Intelektualiści różnych dziedzin zajmowali się literackimi, historycznymi i filozoficznymi dziełami starożytnymi, nie stawiającymi w centrum swoich rozważan Boga, lecz człowieka. Antyk był dla nich najbardziej duchową epoką w historii ludzkości, ponieważ wówczas został osiągnięty szczyt twórczych możliwości człowieka. Tych uczonych nazywamy dzisiaj humanistami. W sztuce humanizm przejawiał się kultem ludzkiego ciała, które stało się głównym tematem rzeźb i obrazów. Wielką wagę przywiązywano do właściwych proporcji, ustalając tym samym kanon piękna, który opierał się na symetrii i harmonii. Antyczny porządek architektoniczny znalazł zastosowanie w budowlach i dekoracjach. Czystość formy, figury geometryczne takie jak koła i prostokąty, stały się charakterystyczne dla budowli renesansowych. W XV wieku artyści doszli do przekonania, że zasady twórczości antycznej łączą się ściśle z regułami matematycznymi. Grecy i Rzymianie posługiwali się nimi, dlatego też twórcy renesansowi zajmując się studiami nad architekturą antyczną, sami zaczęli pracować nad formułą umożliwiającą poprawne obliczanie stosunków przestrzennych. Od poszukiwań naukowych prowadziła bezpośrednia droga do sławnych eksperymentów Filippo Brunelleschiego. Zajmował się on perspektywą i jako pierwszy w pełni poprawnie opracował zasady perspektywy linearnej, stanowiące przełomowy moment w nowożytnych dziejach sztuki. Technika ta umożliwiała przedstawienie rzeczywistości tak, aby sprawiała wrażenie głębi. Stosując najnowsze rozwiązania techniczne skonstruował kopułę florenckiej katedry Santa Maria del Fiore. Kopuła, niewątpliwie cudowne dzieło techniki i artystycznej interpretacji rzymskiego Panteonu, otrzymała podwójne sklepienie, czyli wewnętrzną i zewnętrzną pokrywę czaszy. Znajdujące się w pobliżu wejścia do katedry Rajskie Wrota (Porta del Paradiso), czyli drzwi Baptysterium San Giovani, wykonane przez Lorenzo Ghibertiego w 1425 roku są pierwszym dziełem rzeźby renesansowej. Relief, który na nich się znajduje, charakteryzuje się wręcz malarską perspektywą i wieloplanową kompozycją. 
Kolejnym wspaniałym przykładem renesansowej budowli wzniesionej według antycznych wzorców jest Tempietto - „mała świątynia" znajdująca się na dziedzińcu kościoła św. Piotra in Montorio, na wzgórzu Janiculum, jednym z siedmiu wzgórz Rzymu. Świątynia zbudowana została dokładnie na tym miejscu, gdzie według tradycji chrześcijańskiej miał być ukrzyżowany św. Piotr apostoł. Tempietto jest rodzajem budowli sakralnej powstałej na planie koła. Charakterystyczne znakomite proporcje nadają świątyni monumentalny wyraz, chociaż jej przekrój wynosi jedynie 4,50 m. Zastosowanie klasyczno - antycznych elementów, takich jak kolumny, było świadomym wyborem artysty. Okrągła forma Tempietta nawiązuje do antycznej świątyni Westy, znajdującej się na Forum Romanum w Rzymie, a także świątyń Westy i Wenus w Tivoli. Ruiny tej drugiej, możemy oglądać dzisiaj w kompleksie pałacowym cesarza Hadriana. Kompleks ten nosi nazwę ,,Villa Hadriana" i w 1999 r. został wpisany na Liste Światowego Dziedzictwa UNESCO. W Villi Hadriana zachowały się również wspaniałe rzeźby i mozaiki, znajdujące się obecnie w kolekcji Muzeum Watykańskiego i Muzeum Kapitolińskiego w Rzymie. Architektem Tempietto był Donato Bramante, odpowiedzialny również za pierwotny projekt bazyliki św. Piotra w Rzymie. Jak wielu renesansowych artystów interesował się różnymi dziedzinami sztuki. Poza projektowaniem zajmował się malarstwem, wzorowanym na twórczości współpracującego z nim Leonarda da Vinci. Bramante posługiwał się czystymi formami antycznymi także w utworach poetyckich. Ponowny zwrot do sztuki antyku nastąpił w XVIII wieku, w epoce klasycyzmu. W czasach obecnych sztukę antyku możemy odnaleźć w architekturze, w eklektycznej formie. W literaturze natomiast funkcjonują do dzisiejszego dnia mity greckie i rzymskie. Dzięki dziedzictwu antycznemu nasz rodzimy język wzbogacił się w wiele frazeologizmów, takich jak: pięta Achillesa, miecz Damoklesa, Pyrrusowe zwycięstwo czy Syzyfowa praca. Wpływ antyku na naszą kulturę jest ogromny, dlatego warto zatrzymać się i przyjrzeć mu się z bliska. Taką okazję daje wystawa w Muzeum Niepołomickim. W zamkowych komnatach prezentowane są posągi, reliefy sarkofagowe, biżuteria, figurki z brązu i terakoty, przedmioty kosmetyczne, przedmioty kultu religijnego z drewna i kamienia i wiele innych obiektów pochodzących ze Starożytnego Egiptu, Grecji, Etrurii czy Cesarstwa Rzymskiego. Najstarsze zabytki liczą około 4000 lat.
KORZENIE CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ - EGIPT
Cywilizacja starożytnego Egiptu jest jedną z najstarszych na świecie, sięgająca początkiem połowy czwartego tysiąclecia przed naszą erą. Fundament państwa faraonów stanowiła religia, wyróżniająca się zoomorfizmem rozumianym jako przedstawianie bogów w kształcie zwierzęcym lub z cechami zwierzęcymi, oraz synkretyzmem, czyli łączeniem kilku bogów w jedną postać. W całym Egipcie czczono kilkaset bóstw, ale tylko niektóre zyskały z czasem charakter ponadlokalny. Jednym z najstarszych centrów kultu religijnego było Heliopolis – „miasto słońca" (dzisiejsza dzielnica Kairu). Tutaj znajdowała sie główna światynia boga słońca - Re (Ra). W języku staroegipskim miasto nazywane było Junu - słupy” czy „miasto słupów". „Słupami” były licznie rozmieszczone obeliski. Najważniejszy z nich uważany za promień słońca i jedno z wcieleń boga Re pełnił funkcje zegara słonecznego. Heliopolis jako ośrodek religijny nigdy nie pełniło funkcji politycznych, natomiast już w czasach archaicznych było centrum kultu solarnego i astralnego oraz ośrodkiem obserwacji astronomicznych. W centrum tym ukształtowała się tzw. kosmogonia heliopolitańska, będąca podstawą wiary starożytnych Egipcjan. Na początku w Heliopolis czczony był bóg Re, później Chepri-ReAtum oraz Re-Harachte. Starożytni Egipcjanie uważali Heliopolis za „Świątynię Dziewiątki Bogów". Według mitologii egipskiej w tym miejscu bóg Chepri-Re-Atum stworzył świat i dał początek panteonowi - Eneadzie z Heliopolis, liczącej dziewięciu bogów. Dziewięć było również liczbą symboliczna, stanowiąc potrojenie trójki, czyli wielokrotność wyrażającą pełnię, kompletność. Synem boga Chepri-Re-Atuma był Ozyrys, bóg płodnej natury, władca Krainy Umarłych i sędzia sądu ostatecznego. Jego żoną i jednocześnie przyrodnią siostra była Izyda - bogini miłości i magii, królowa Egiptu oraz patronka rodziny. Zródłem mitologii egipskiej była astrologia. Według mitu o narodzinach boga Ozyrysa, jego pojawienie się na świecie uprzedziła gwiazda Sotis, która tego dnia tuż przed świtem rozbłysła na wschodnim niebie. Gwiazda Sotis to inaczej Syriusz, jedna z najjaśniejszych i najbliższych gwiazd południowego nieba. Nazywano ją również „Gwiazdą Izydy", ponieważ symbolizowała jej duszę. Z obserwacji nieba oraz wzajemnego położenia słońca i Syriusza, Egipcjanie wywnioskowali, że długość roku wynosi 365 dni. Dzięki obserwacjom nieba mogli przewidzieć wylewy Nilu i podzielić rok na trzy części: wylewów, siewów i zbiorów. Natomiast dzięki obserwacjom księżyca Egipcjanie podzielili rok na 12 miesięcy, z czego każdy miał 30 dni oraz podzielili noc i dzień na 12 godzin. Egipcjanie Stworzyli kalendarz stanowiący kombinację kalendarza księżycowo słonecznego oraz agrarnego, opartego na cyklicznych wylewach Nilu. Mitologia egipska różni się od bardziej popularnej mitologii greckiej. W mitach egipskich nie znajdziemy herosów takich jak Herakles, Odyseusz czy Eneasz, a ludzie, jeśli już się pojawiają są anonimową zbiorowością, tłem wydarzeń, w których udział biorą bogowie. Jeden z najważniejszych mitów egipskich przedstawia historię zabójstwa Ozyrysa przez zazdrosnego brata Seta i wskrzeszenie go przez kochającą małżonkę Izydę. Jest wiele wersji tego mitu. Najbardziej szczegółowy opis autorstwa Plutarcha z Cheronei pochodzi z około II wieku. W opowiadaniu o „Izydzie i Ozyrysie" podstępny Set wydaje w swoim pałacu ucztę na cześć Ozyrysa - króla Egiptu. Pokazując pięknie zdobioną skrzynię oznajmia, że ten kto zmieści się w niej idealnie, może ją zatrzymać. Spośród wielu gości tylko Ozyrys pasował do niej rozmiarem. Ozyrys nie wie, że podczas snu w pałacu brata słudzy Seta dokładnie go zmierzyli. Gdy Ozyrys znalazł się w skrzyni, zamachowcy zatrzasnęli wieko i zalali je gorącym, stopionym woskiem. Następnie wrzucili skrzynię do morza. Królowa Izyda, gdy dowiedziała się o śmierci męża, pogrążyła się w żałobie, płakała tak długo, aż z jej tez powstała rzeka - Nil. W końcu jednak podjęła rozpaczliwe poszukiwania ciała męża, by wyprawić mu pogrzeb. Tymczasem fale wyrzuciły skrzynię z ciałem Ozyrysa na brzeg w fenickim mieście Byblos. Izyda dotarła tam i zabrała ciało męża do Egiptu. Set dowiedział się o tym, wykradł ciało Ozyrysa i pokroił je na 14 części, rozrzucając po całym Egipcie. Pomimo tego Izyda nie poddała się i ponownie wyruszyła na poszukiwania.
KORZENIE CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ - GRECJA
Grecja starożytna w powszechnych dziejach kultury zajmuje miejsce wyjątkowe, bowiem narodziły się w niej niemal wszystkie dziedziny nauki i sztuki, kultury materialnej oraz duchowej. Z mitologii greckiej wywodzi się także nazwa naszego kontynentu - Europa. Według mitu Europa była córką Agenora, fenickiego władcy miast Sydonu i Tyru. Piękna Europa mieszkała w Sydonie (obecnie miasto położone w Libanie, nad Morzem Sródziemnym). Kiedy pewnego dnia bawiła się na łace z przyjaciółkami, spostrzegła w oddali białego byka. Najpierw przelękła się go, ale gdy zobaczyła, że jest spokojny, zbliżyła się do niego. Było to szczególne zwierzę, jego rogi błyszczały jak kryształ. Europa pogłaskała go i podała mu garść kwiecia Byk pochylił się, jak gdyby chciał podziękować i zaproponować swój grzbiet. Europa zaśmiała się i zgodziła się wsiąść na byka. Nagle zwierzę zerwało się do ucieczki i uprowadziło dziewczynę w morze. Przyjaciółki próbowały ją uratować, ale zwierze było zbyt szybkie. W ten sposób po długiej jeździe Europa przybyła do nieznanej krainy, i tu zmęczona zasnęła. Gdy się obudziła, zobaczyła Afrodytę, boginię miłości, która zdradziła jej, że ów byk to nikt inny jak sam Zeus, który się w niej zakochał. Kraj, do którego ja porwał, to była Kreta, a ląd, do którego należała został nazwany jej imieniem - Europa. Poczatki cywilizacji Greckiej siegają 3000 lat p.n.e., kiedy to ludność z północno-wschodnich równin przeniosła uprawy zbóż na bardziej skalisty Peloponez i wyspy. W tym samym czasie na Krecie rozkwitła cywilizacja minojska epoki brązu, ogarniając wpływami cały rejon Morza Egejskiego. Nazwa kultury pochodzi od imienia mitycznego króla Krety - Minosa. Minojczycy, których obyczaje i obrzędy znamy dzięki mitologicznym opowieściom o Tezeuszu, labiryncie i Minotaurze, byli znakomitymi budowniczymi. Swiadczą o tym ruiny pałaców w Knossos i Fajstos. Mieszkańcy Krety byli również odważnymi żeglarzami zajmującymi się handlem. Kreteńczycy założyli kilka kolonii na Peloponezie oraz nawiązali kontakty handlowe z Egipcjanami. Około 1500 r. p.n.e. cywilizacja minojska osiągnęła szczyt rozwoju. Wystarczyło jednak stulecie, by większość ośrodków władzy zostało opuszczone i zniszczone przez ogień. Przyczynił się do tego potężny wybuch wulkanu w 1550 r. p.n.e. na Thirze (Santorini), unicestwiający miejscowość Akrotiri. Nie wiadomo jednak, co spowodowało upadek innych minojskich miast. Ostatnim miastem w basenie Morza Egejskiego zamieszkanym przez Minojczyków było Knonssos.. Po upadku Krety, miejsce Minojczyków zajęli mieszkańcy Myken, warownego grodu na Peloponezie. W „Iliadzie" Homer opisuje mykeńskiego króla Agamemnona jako najpotężniejszego pośród Greków, sugerując, że Mykeny musiały być ośrodkiem władzy o znaczących wpływach. Najważniejszymi budowlami kultury mykeńskiej były warowne zamki w Mykenach i Tirynsie. Zasługa Mykeńczyków w XIII w. p.n.e. jest również stworzenie na bazie alfabetu minojskiego pierwszego alfabetu greckiego. Około 1200 r. p.n.e. plemię Dorów podbiło Peloponez, wyspy Morza Egejskiego i zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej (teren obecnej Turcji). Dorowie do swojej kultury włączyli zarówno elementy kreteńskie, jak i mykeńskie. Stało się to szczególnie ważne, gdy około 800 r. p.n.e. zaczęła się tworzyć wspólna tożsamość narodowa Greków. Przejawiało się to poprzez taka sama mitologię, kulture, ogólnogreckie igrzyska (olimpiady i jednorodną architekture. Najważniejszym typem budowli obok teatrów, służących też za miejsca kultu - były świątynie. Podobnie jak Egipcjanie, również Grecy uważali je za mieszkanie bóstwa, którego posąg ustawiano zazwyczaj we wnętrzu dostępnym jedynie kapłanom. Na początku świątynie wznoszono z drewna, zastępując je z czasem nową formą budownictwa z kamiennych ciosów i kolumn. W VI wieku pojawiły się dwa wielkie porzadki architektoniczne - dorycki, wystepujacy na kontynencie greckim oraz joński, wywodzący się z Jonii położonej w centralnej części wybrzeża Azji Mniejszej, rozwijający się również na greckich wyspach Morza Egejskiego.
Obok przemian w architekturze dokonały się zmiany w rzeźbie. Polegały one na zdynamizowaniu figur. Rzeźby odlane z brązu prawie wszystkie zostały później przetopione. Jedynie kopie rzymskie wykonywane z marmuru lub też opisy antycznych pisarzy potwierdzają dzisiaj fakt istnienia tych znakomitych dzieł sztuki. W połowie V wieku p.n.e. nastąpiła pierwsza faza sztuki klasycznej, reprezentowana przez trzech wielkich rzeźbiarzy tego stulecia: Myrona, Polikleta i Fidiasza. W okresie klasycznym rzeźbiarze dażyli do ukazywania otaczającego ich świata. Idealna rzeźba w tym czasie przedstawiała proporcjonalnie zbudowane ciało ludzkie, promieniujące harmonią i umiarem. Cechy te ukazuje słynny Dyskobol Myrona wyrzeźbiony około 450 roku p.n.e. Myron - mistrz odlewu z brązu i niedościgniony interpretator ludzkiego ciała w ruchu, potrafił uchwycić krótki moment chwiejnej równowagi poprzedzającej gwałtowny ruch. Natomiast Poliklet opanował do perfekcji technike brązownicza i słynał z niezrównanego mistrzostwa w przedstawianiu aktu męskiego. Tworzył głównie idealne wizerunki zwycięskich atletów. Opracował teorie matematycznego kanonu proporcji ciała ludzkiego, oparta na filozoficznych doktrynach pitagorejskich. Teoria ta została ogłoszona w niezachowanym traktacie ,,Kanon". Według niej, stopa mężczyzny powinna równać się 1/6 wysokości ciała, głowa 1/8, a twarz i dłoń od przegubu 1/10, równocześnie Wszystkie one miały stanowić określona wielokrotność modułu odpowiadającego szerokości palca u ręki. Założenia te Poliklet zrealizował w najsławniejszym swym dziele - posągu Doryforosa. Odtąd przez ponad sto lat Doryforos stanowił dla wielu artystów greckich wzór harmonijnej kompozycji aktu meskiego. W Muzeum Niepołomickim na wystawie Antyk okiem kolekcjonera" możemy obejrzeć dwa torsy męskie w kanonie rzeźb Polikleta. Pierwszy z nich to tors meski w typie Doryforosa. Został wyrzeźbiony z marmuru na początku II wieku, wzorowany na posągu z brązu wykonanym przez Polikleta w połowie V wieku p.n.e. Przedstawiał on Doryforosa, młodego, nagiego mężczyznę niosącego włócznię. W układzie ciała zastosowano zasadę kontrapostu, polegającą na przeciwstawnym obciążeniu kończyn. W odróżnieniu od statycznych posągów rzeźba ukazywała moment zatrzymania się w ruchu. Drugi tors męski w typie Dyskoforosa z początku I w. z marmuru, wzorowany był również na rzeźbie z brązu Polikleta, która przedstawiała nagiego młodego mężczyznę niosącego dysk. Wizerunek atlety niosącego dysk w lewej ręce był jedną z wczesnych rzeźb artysty (ok. 460 p.n.e.) i przedstawiał prawdopodobnie zwycięzcę w tej konkurencji.