Stare pocztówki miasta Niepołomice

 

Wystawa stała przedstawia historię Niepołomic i Niepołomiczan od pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej do wybuchu II Wojny Światowej. Na bazie oryginalnych pocztówek, lokalnych kronik, fotografii zachowanych w rodzinnych albumach oraz dokumentów archiwalnych podejmuje próbę ukazania procesu powstawania organizmu miejskiego i kształtowania się samorządności.  

Ekspozycja oparta w znacznej mierze o wielkoformatowe fotografie wprowadza w klimat przełomu XVIII i XIX oraz początku XX wieku, a w multimediach odnaleźć można pogłębione informacje i bogaty materiał archiwalny.

 

Spot promujący wystawę

 


 

Oprowadzanie kuratorskie po wystawie

niedziela, 18.02.2024  godzina 13.30 oraz 15.00

wstęp wolny

Edycja sportowa jest kolejną z cyklu wystaw czasowych organizowanych w ramach wystawy stałej pt. Niepołomice. Miasto, czas i ludzie.

Pierwotnym motorem  do zorganizowania wystawy  i zgromadzenia treści  dotyczących historii sportu w Niepołomicach był przypadający w 2023 roku Jubileusz 100 – lecia Miejskiego Klubu Sportowego, lecz  historyczny i spektakularny sukces miejskiej drużyny piłkarskiej, która awansowała do PKO Bank Polski Ekstraklasy spowodował przeformułowanie scenariusza i zmianę akcentów aranżacji.

Na bazie oryginalnych fotografii, dokumentów, wspomnień zachowanych w pamięci byłych uczestników sportowego życia w Niepołomicach przedstawiamy  historię sportu począwszy od gier towarzyskich i zabaw dziecięcych, poprzez czynny udział w życiu sportowym organizowanym dla Niepołomiczan przez  Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”,  czasy aktywnych  LZS-ów w okresie Polski Ludowej,  po współczesność i awans drużyny piłkarskiej, który otwiera kolejne karty historii niepołomickiego sportu. 

 


Nowa lekcja muzealna - edycja sportowa

 

W ramach wystawy "Niepołomice. Miasto, Czas i Ludzie-edycja sportowa" zapraszamy na sportowe lekcje muzealne. Dzieci dowiedzą się w co bawili się ich koledzy 100 lat temu, jak wyglądały początki profesjonalnego sportu i co działo się w Niepołomicach. 

 

 

 


 

Wykład "Cichociemni - w kręgu Niepołomic"

25.05.2022 18:00

 

 

 

WAŻNE POSTACIE I MIEJSCA

 

 WŁADYSŁAW WIMMER na fotografii

WŁADYSŁAW WIMMER

Urodził się w Niepołomicach 22 października 1852 roku. Wraz z bratem Franciszkiem doprowadził do utworzenia spółki "Homolacs, S. Zeleński, W. Wimmer" w której został dyrektorem. Władysław Wimmer pełnił funkcję burmistrza Niepołomic od 11 maja 1892 do 14 kwietnia 1915 roku. Swoją funkcje sprawował społecznie, nie pobierając pensji za urząd. Najważniejszym budynkiem, który pozostawił po sobie nasz "wielmożny Pan Burmistrz" to dzisiejszy Ratusz zaprojektowany przez Jana Sasa -Zubrzyckiego a wybudowany w 1903 roku. Władysław Wimmer zmarł 19 grudnia 1915 roku z powodu cukrzycy.

WALERIAN CZUMA w mundurze

WALERIAN CZUMA

General Walerian Czuma urodził się w naszym mieście w Wigilię Bożego Narodzenia (24 grudnia) 1890 roku. W czasie trwania I Wojny światowej służył w Legionach Polskich, jako dowódca batalionu a później kapitan 3 pułku piechoty. Brał udział we wszystkich walkach prowadzonych przez II Brygade Legionów, a w czasie jednej z nich (Pod Górą, 4 lipca 1916) został ciężko ranny, czego skutki odczuwał do końca życia. W 1918 roku gen. Józef Haller wyznaczył Go do organizacji polskich oddziałów na Syberii. Powstała wtedy 5. Dywizja Strzelców Polskich miała za zadanie walczyć z bolszewikami i wspierać wojska Ententy. Po kapitulacji Dywizji przez dwa lata od 1920 roku przebywał w sowieckim więzieniu. W styczniu 1922 został wymieniony za rosyjskich komisarzy i na stałe powrócił do ojczyzny. W 1939 roku we wrześniu (3-28) był dowódcą Obrony Warszawy. Mimo heroicznej walki Warszawa została zdobyta a generał Czuma trafił do niemieckiego obozu dla jeńców z którego został uwolniony dopiero w kwietniu 1945 roku. Zmarł 7 kwietnia 1962 roku w Wielkiej Brytanii.

W 2004 roku na prośbę rodziny generała, urna z jego prochami została sprowadzona do Polski gdzie została złożona na warszawskich Powązkach. W czasie swojej służby Walerian Czuma został odznaczony wieloma orderami i odznaczeniami m.in. : Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych i Orderem Polonia Restituta kl. IV.

 

 

EMIL BOBROWSKI

EMIL BOBROWSKI

Emil Zygmunt Wiktor Bobrowski urodził się 18 kwietnia 1876 roku w Niepołomicach. W 1901 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim otrzymał tytuł doktora medycyny. Działał w Polskiej Partii SocjalnoDemokratycznej. Od 1913 roku był posłem w austriackim parlamencie. W czasie I Wojny Światowej służył w Legionach Polskich jako oficer i lekarz oraz był komisarzem Polskiej Organizacji Narodowej. Od 1916 roku pełnił funkcję radnego w Krakowie. W latach 1917-1918 był członkiem Polskiej Komisji Likwidacyjnej i Naczelnego Komitetu Narodowego. Po wojnie został posłem na Sejm. Działał w Polskiej Partil Socjalistycznej, by w 1928 stać się wiceprzewodniczącym Rady Naczelnej tego ugrupowania politycznego. W latach 30 tych pelnit funkcję senatora III i IV kadencji z listy BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem). Zmarł 12 kwietnia 1938 w Krakowie. Za życia nagrodzony licznymi odznaczeniami m.in.: Krzyż Walecznych, Krzyż Niepodległości, Krzyż Srebrny Order Virtuti Militari.

Grupa harcerzy

HARCERSTWO

W 1931 roku przy Szkole Handlowej w Niepołomicach miały miejsce pierwsze próby zaszczepienia Harcerstwa. Druh Antoni Siwek w 1932 roku złozył przysięgę w Pcimiu, na obozie zorganizowanym przez Drużynę ZHP przy Szkole Ekonomiczno-Handlowej w Krakowie. Równolegle zaczynaly ksztaltować się żeńskie instytucje ruchu harcerskiego. Jesienią 1934 roku w Szkole Powszechnej żeńskiej powstały pierwsze drużyny harcerska i zuchowa, których założycielką była Julia Kawecka. Pierwsza Drużyna imienia Emilii Plater i gromada zuchów Słoneczne Promyki" w Niepołomicach należały do Hufca ZHP w Bochni. Umundurowanie: popielaty mundur, na rękawie herb miasta i haftowany napis Niepołomice, czerwone chusty, sznur harcerski oznaczony kolorem co do funkcji, beret popielaty. Na obozach noszono tzw. obozówki" czyli popielate bluzy i spódnice zapinane z przodu na guziki.

Grupa Inicjatywna druhów: Mieczysław Habas, Kazimierz Gałat, Stanisław Kasina, Stanisław Trzos zakładają na terenie Niepołomic I Drużynę Męską ZHP im. Zawiszy Czarnego. Od września 1937 do pracy w Szkole Powszechnej Męskiej skierowany został Józef Zaraska, założyciel drużyny harcerskiej i zuchowej w tej szkole. Drużyna harcerska liczyła 48 druhów klasy V-VIII. Do gromady zuchowej należało 43 uczniów kl. I-IV.

 

Grupa strażaków

STRAŻ POŻARNA

Pożary od wieków stanowiły główne zagrożenie i niebezpieczeństwo. Do obrony przeciwogniowej potrzebne były narzędzia i ludzie. Od najdawniejszych czasów obrona przed požarami opierała się na powszechnym obowiązku pomocy mieszkańców przy gaszeniu pożarów. Gesta drewniana zabudowa XIX wiecznych miast i miasteczek sprawiała, że pożary były plagą nowożytności. Obowiązek ochrony przeciw pożarowej spoczywał na C.K. Dyrekcji Lasów i Domen Państwowych. Ustawa Sejmu Krajowego z 1866 roku nałożyła na władze Gminy obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa Mieszkańcom. Straże Pożarne w Galicji były najstarszymi świeckimi organizacjami mieszkańców gmin. Pierwszą niepołomicką remizą była szopa na „rekwizyty ogniowe" wzniesiona obok przebudowanego na kancelarię spichlerza gminnego (dziś ul. Szkolna).

Ustawa Rady Gminy z 13 września 1890 powołała organizację Ochotniczej Straży Pożarnej w Niepołomicach. Rada Gminy uchwaliła „regulamin ogniowy”, który w protokole z posiedzenia Rady opisano: ”by każdy do pożaru przybył z własnym naczyniem”, na cel ten przekazano kwotę 100złr. Pierwszym prezesem utworzonego Towarzystwa Ochotniczej Straży Pożarnej został ks. Antoni Wróbel. Szopa „na rekwizyty ogniowe” została przeniesiona na teren wydzierżawiony od Skarbu Państwa, w linii od Zamku w kierunku dzisiejszej ul. Zamkowej i została przejęta przez Towarzystwo Ogniowe. Następnie wzniesiono nowy budynek tuż obok nowo wybudowanego Ratusza z roku 1903. Remiza obok Ratusza służyła niepołomickim strażakom do gromadzenia i zabezpieczenia sprzętu gaśniczego aż do 1926 roku. Dla poprawy warunków i właściwego zabezpieczenia sprzętu gmina wydzierżawiła jedno z pomieszczeń w „Starej Karczmie” (będącej dawną ułańską stajnią) budynku w użytkowaniu wojska. Był to budynek (dziś  przy Placu Zwycięstwa ) w miejscu drogi łączącej Rynek z rondem przed Ratuszem. Na początku lat 30-stych XX w. budynek „Starej Karczmy” przejęła gmina i po remoncie dwa pomieszczenia przeznaczyła dla Straży Pożarnej.

 

Budynek POLSKIEGO TOWARZYSTWA GIMNASTYCZNEGO

POLSKIE TOWARZYSTWO GIMNASTYCZNE "SOKOŁ"

Pierwsza siedzibą gniazda sokolego w Niepołomicach był Urząd Gminy. 23 marca 1902 roku miało miejsce zarejestrowanie statutu ,,Sokoła" przez Cesarsko Królewskie Namiestnictwo we Lwowie. Statut zawierał nazwiska członków- założycieli wśród których swoją aktywnością i odpowiedzialną rolą wyróżnił się Mieczysław Reichenberg - aptekarz, który został pierwszym prezesem oraz Franciszek Zięba - mistrz fryzjerski, pełniący rolę naczelnika. W 1903 roku zakupiono teren pod Sokolnik za kwotę 280 koron, a 11 lipca 1905 roku zwrócono się o pomoc finansową do Zwierzchności Gminnej, która udzieliła Sokołowi" bezzwrotnej pożyczki na kwotę 250 koron. 15 lipca 1905 roku odbyła się uroczystość poświęcenia i oddania do użytku nowo wybudowanego budynku,Sokoła" w Niepołomicach.

DRUŻYNA POLOWA

DRUŻYNA POLOWA

W roku 1912 naczelnik Franciszek Ziemba w stopniu plutonowego rozpoczął ćwiczenia grupy tym samym organizując w Niepołomicach "Drużynę Polową Sokoła", organizację o charakterze paramilitarnym. Stworzenie organizacji paramilitarnej zaowocowało już dwa lata po jej powołaniu, kiedy to Rzeczypospolita stanęła w obliczu szansy na odzyskanie niepodległości podczas I Wojny Swiatowej. Aleksander Kasperowski jako współtwórca Drużyny Polowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego, Sokół" w Niepołomicach 16 sierpnia 1914 roku odprowadził i przekazał wraz z kompletnym umundurowaniem, dwudziestu członków PTG Sokół w Niepołomicach bez broni do Drużyn Polowych Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego, Sokół" w Krakowie. Drużyna ta została wcielona do 6-tej kompanii drugiego Pułku Piechoty Legionów Polskich.

 


 

WAŻNE MIEJSCA

 

Budynek apteki

Apteka

Pierwsza apteka w Niepołomicach powstała w 1873 roku. Po pięciu latach aptekarz Jan Tichy zwraca się do Władysława Wimmera z prośbą o wykonanie planu nowego budynku apteki w którym ma także znajdować się dom mieszkalny. W 1886 roku apteka funkcjonuje już w nowym budynku. Nad drzwiami umieszczono wizerunek Matki Bożej Częstochowskiej, stąd pierwsza nazwa ,Apteka pod Matka Boską". W 1889 roku nasz pierwszy aptekarz umiera i zostaje pochowany w Niepołomicach na cmentarzu parafialnym. Jego dobytek zostaje przepisany na syna Karola, który wraz z matką Franciszką postanawia wydzierżawić budynek na 6 lat Ludwikowi Marcisiewiczowi. Od 1894 roku nowym dzierżawcą apteki zostaje Mieczysław Piotr Reichenberg urodzony w Tenczynku (woj. Małopolskie). Apteka staje się miejscem, w którym kwitnie kulturalne życie Niepołomic.

Budynek CEGIELNI

CEGIELNIA

Na przełomie XIX i XX wieku dzięki dążeniu braci: Franciszka i Władysława rodzinna Wimmerów zawiązała spółkę z Zeleńskimi, tworząc, St. Homolacs, T. Żeleński, W. Wimmer i spółka", nagrodzoną między innymi dyplomem honorowym (Lwów 1894) oraz licznymi innymi nagrodami. Dyrektorami i zarządcami fabryki była rodzina Wimmerów. Powstanie prężnie rozwijającego się ośrodka przemysłowego było zarówno szansą na rozwój miasta, jak i poprawę warunków życia Niepołomiczan. Warunki pracy w Fabryce w Niepołomicach były powszechnie przez lokalną społeczność. W XX wieku liczne fabryki założone przez rodzinę Wimmerów i rozsiane po dawnych ziemiach i Rzeczypospolitej zostały skonsolidowane w kolejną spółkę. S. H. Radziwiłł, Wimmer i Żeleńscy", która odgrywała niebagatelną rolę w przemyśle i gospodarce. Spółka była nowoczesnym ośrodkiem przemysłowym opierającym produkcję na technologii parowej.

Fabryka zapewniała nie tylko stabilne źródło dochodu, ale wielu pracowników uchroniła przed powołaniem do służby wojskowej w wojskach zaborców w czasie I wojny światowej.

 

PUSZCZA NIEPOŁOMICKA

PUSZCZA NIEPOŁOMICKA

W 1772r. las został podzielony na 9 rewirów. Serwituty zostały uregulowane przez zaborcę, który rewidując przywileje królewskie określił nowy sposób poboru. Do 1830 roku dobra niepołomickie podlegały C.K. Administracji Dóbr Skarbowych we Lwowie, następnie C.K. Administracji Dochodów Kameralnych, gdzie istnial departament z lasomistrzem. Bezpośredni nadzór nad Puszczą sprawował Urząd Leśny w Niepołomicach, na czele którego stał Nadleśniczy. W 1850 roku zwierzchnictwo nad Urzędem Leśnym w Niepołomicach objęła zachodniogalicyjska dyrekcja dla górnictwa, salin i leśnictwa. W 1858 r. Puszcza podzielona została na 8 rewirów. W 1872 r. w Galicji nastąpiła reorganizacja administracji Lasów Państwowych. Zarząd objęła Dyrekcja Lasów i Dóbr Państwowych w Bolechowie, od 1881r. we Lwowie. Podział ten obowiązywał do I Wojny światowej.

W lipcu 1904r. pięć razy zapalił się las od iskier z przejeżdżających pomiędzy Bochnią a Krakowem lokomotyw. 20 lipca pożar lasu w rejonie Gawłówka objął około 200 morgów, a straty oszacowano na 40 tys. koron. Dymy z pożaru lasu widziane były z wieży Kościoła Mariackiego. W akcji gaszenia pożaru brało udział około 1200 ludzi, głównie wojska z Bochni i Niepołomic. Na rok 1936 szacuje się założenie Ośrodka Hodowli Żubrów. Hodowlę rozpoczęto od pary żubrów pochodzącej z hamburskiego zoo.

 

Rynek, targi

TARGI

KRONIKA, KAZIMIERZ BISZTYGA

"[...] jak następuje rozporządzenia powiatu Wiśnicz z dnia 26 czerwca 1775 i na mocy Uchwały Wysokiej Izby Nadwornej Wiedeń z dnia 27 kwietnia 1787 i reskryptu Gubernialnego Lwów z dnia 20 Grudnia 1789r. [...] zaprowadzone zostały Targi Tygodniowe na piątek w Naszym Miasteczku Niepołomice, [...] aby ludziom ogłosili przybywać na Targi z wiktuałami do Niepołomic z powodu tego gdyż ludność Miasteczka wymagala na zaspokojenie miejscowości i wojska na ten czas stojącego. Na wniosek Wójta Niepolomskiego Adama Biernata i za staraniem tegoż u Wysokiej Wiadzy w imieniu Gminy o zmianę Targów Tygodniowych w Niepołomicach miasteczko nasze Niepołomice [...] otrzymalo pozwolenie od Gubernium Kraków na mocy reskryptu z dnia 18 września 1853 [...], ze swem przywilejem zmieniło i zatwierdziło Targi Tygodniowe z piątku na wtorek i polecito Cyrkulowi Bocheńskiemu te Targi w okolicy przyleglych Miasti gmin publiczności ogłosic co uskutecznione zostało i tak Targi Tygodniowe co wtorek weszły w życie i do dziś dnia się odbywaja są utrzymane. [...]

Stacja kolejowa GRODKOWICE

Kolej

System kolei w Galicji wybudowany został w latach 1856-1861 pod zarządem Leona Ludwika Sapiehy, jednego z inicjatorów budowy głównych linii kolejowych w Galicji. Linia przebiegała z zachodu na wschód po północnym łuku Karpat. W 1857 powstało Cesarsko-Królewskie Uprzywilejowane Towarzystwo kolei Galicyjskich imienia księcia Karola Ludwika, które odkupilo linię od Towarzystwa Kolei Północnej i zbudowało tor kolejowy o długości blisko 6 km łączący Podłęże z Niepołomicami. Uroczyste otwarcie linii miało miejsce 16 września 1858 roku.

Koszary

Koszary

Po dokonaniu pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Nardów w roku 1772, Niepołomice znalazły się w granicach monarchii Austriackiej, jednocześnie stały się one obszarem nadgranicznym. Zamek zaadoptowano do celów militarnych, wybudowano drogi, a w połowie XIX wieku także kolej, przy której końcowej stacji miał swoje miejsce budynek Straży Granicznej. W roku 1785 na Zamku Królewskim w Niepołomicach urządzono koszary wojsk austriackich. W okresie józefińskim (XVIII wiek.) sprawami wojskowymi zajmowały się cyrkuly, decydowały o ewidencji urlopowania żołnierzy, powoływania urlopowanych żołnierzy na ćwiczenia czy zwolnienia ich od tego obowiązku, były pośrednikiem z władzami wojskowymi w sprawie samego urlopowania oraz znalezienia im zajęcia. W koszarach stacjonowali, w drugiej połowie XIX wieku, między innymi: huzarzy węgierscy, jegrzy tyrolscy później 13 pułk piechoty, 2 pułk ułanów, samodzielna kompania karabinierów oraz dywizja artylerii.

Austriacy wybudowali w Niepołomicach przed rozpoczęciem I Wojny Światowej nowe koszary, na które składało się kilka budynków ułożonych w formę czworoboku. Znajdowały się na tak zwanej „cierpisówce” (dzisiejsze osiedle CK Galicja przy ulicy Grunwaldzkiej), która w istocie była własnością naczelnika Władysława Wimmera. Udostępnienie gruntu przez Władysława Wimmera na budowę odbyło się z zastrzeżeniem przeznaczenia na cele militarne.

 

Obchód Grunwaldzki w Niepołomicach i sypanie kopca

Kopiec Grunwaldzki

NIEPOŁOMICE, STANISŁAW WARCHOLIK

Na posiedzeniu odbytem w królewskim zamku niepołomickim dnia 27 lutego 1910r. na wniosek A. Madejskiego, przewodniczącego, uchwalono zgodnie stworzyć, na pamiątkę 500-letniej rocznicy pochodu pieszego króla Jagielly, ze zdobytemi chorągwiami krzyżackimi drogo przez Węzowa Góre do Krakowa, na miejscu istniejącego kopczyko, zamiast odnowienia tegoż, kopiec usypany rękami ludności miejscowej, zbliżony rozmiarem do sąsiednich Wandy 1 Krakusa, a więc kopiec wysokości sześciu metrów z kamieniem na wierzchu- i nazwać go kopcem Grunwaldzkim. Przystąpiono zaraz do dziela, a mianowicie druh Kowalski oznaczył wysokość żerdziq 6-cio metrową w ziemię wbitq, oraz obwód i podstawę kopca. Dnia 3 marca o godzinie 6 wieczorem rozpoczęto sypanie przy licznym udziale miejscowej publiczności. Podnieść należy, że miejscowy proboszcz ksiadz Graczyriski zezwolił na sypanie kopca w niedzielę święta po nieszporach. Odtąd co niedzielę z Niepołomic dwa razy z Woli Batorskiej zbiegola się tu ludność do sypania kopco, przyczem przygrywala bezpłatnie muzyka straży ogniowej pod batuta Antoniego Siwka."

Budynek szkoły

Szkoła

W 1875 roku Rada Miejska uchwaliła budowę nowej szkoły piętrowej przy akceptacji tej budowy przez Radę Szkolną krajową we Lwowie. Delegacja władz miasta była w tej sprawie u samego cesarza, który wyraził aprobatę jednak pozostał problem finansowy. Poszukując rozwiązania Rada Miejska wystosowała prośbę do Cesarza o zapomogę przy budowie szkoły. Budowę rozpoczęto w 1879 roku na placu, gdzie znajdował się budynek Gminy, a pracami kierował Antoni Wimmer - Radny Miasta. 3 września 1881 roku w obecności Inspektora Rady Szkolnej Okręgowej - Pana Władysława Etgensa - ksiądz proboszcz Antoni Wróbel poświęcił budynek. Placówką kierował Konstanty Przybyłko. Do 1887 roku była ona trzyklasowa, a w okresie do 1888 roku czteroklasowa mieszana.

Uczniów oceniano za obyczajność, pilność, postęp ogólny, porządek zewnętrzny a także postęp w nauce: religii, czytaniu, pisaniu,  języka polskiego,  języka niemieckiego, rachunków w połączeniu z nauką o formach geometrycznych, o  wiadomościach z dziejów, przyrody, rysunków, śpiewu, robót ręcznych, gimnastyce. Rok szkolny 1901/1902 był ostatnim rokiem istnienia 4 klasowej Szkoły Ludowej o charakterze koedukacyjnym.

 

 


 

Galeria zdjęć

 

Sobota i niedziela - przerwa techniczna 13:00 - 13:30

Korzystając z naszej strony, wyrażasz zgodę na wykorzystywanie przez nas plików cookies . Zaktualizowaliśmy naszą politykę przetwarzania danych osobowych (RODO). Więcej o samym RODO dowiesz się tutaj.